گفتار 3 فصل 2 زیست یازدهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 3 فصل 2 زیست یازدهم را با آموزش و تدریس ویدیویی به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت بایوبنام، رایگان ببینید.

در دو گفتار قبلی با گیرنده‌های حسی آشنا شدیم. یاد گرفتیم که حواس را می‌توان به دو گروه پیکری و ویژه تقسیم بندی کرد. به نظر شما گیرنده های حسی جانوران به چه صورت است؟ نوبت آن است که به آموزش سومین گفتار از دومین فصل زیست 11 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 3 فصل 2 زیست یازدهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار سوم فصل دوم زیست یازدهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

در ابتدا با گیرنده‌های مکانیکی خط جانبی آشنا می‌شویم. بعد از آن، یاد می‌گیریم که در پای جانداران می‌تواند دو نوع گیرنده مکانیکی و یا شیمیایی وجود داشته باشد. گیرنده‌های نوری چشم مرکب و گیرنده فروسرخ مار زنگی، دو مبحث دیگری است که به آنها خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانید: آموزش فصل دوم زیست یازدهم

گیرنده‌های حسی جانوران؛ گفتار سوم فصل دوم زیست یازدهم

دما، نور و درد از جمله محرک‌های محیط هستند که گیرنده‌های حسی انسان می‌توانند آنها را دریافت کنند. با این حال، محرک‌هایی مانند پرتوهای فرابنفش وجود دارند که انسان قادر به دریافت و درک آنها نیست. انسان‌ها چنین محرک‌هایی را به کمک دستگاه‌های ویژه می‌توانند متوجه شوند. برخی جانوران به گونه‌ای تکامل پیدا کرده‌اند که قادرند این محرک‌ها را با گیرنده‌های خود دریافت کنند.

به‌طور کلی پنج مدل گیرنده حسی در جانوران وجود دارد که به آنها خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار یک فصل دو زیست یازدهم

گیرنده‌های مکانیکی خط جانبی

ماهی‌ها در دو سوی بدن خود، ساختاری به نام خط جانبی دارند. این ساختار، کانالی در زیر پوست جانور است که از راه سوراخ‌هایی با محیط بیرون ارتباط دارد. یاخته‌های مژک‌داری درون کانال قرار دارند که به ارتعاش آب حساس‌اند. مژک‌های این یاخته‌ها در ماده‌ای ژلاتینی قرار دارند.

جریان آب در کانال، ماده ژلاتینی را به حرکت در می‌آورد. حرکت ماده ژلاتینی، یاخته‌های گیرنده را تحریک می‌کند. سرانجام، ماهی به کمک خط جانبی از وجود اجسام و جانوران دیگر (شکار و شکارچی) در پیرامون خود آگاه می‌شود.

گیرنده‌های شیمیایی در پا

گیرنده‌های شیمیایی مگس، در موهای حسی روی پاهای آن قرار دارند. مگس‌ها به کمک این گیرنده‌ها قادرند انواع مولکول‌ها را تشخیص دهند.

گیرنده مکانیکی صدا در پا

یک محفظه هوا، روی هر یک از پاهای جلویی جیرجیرک وجود دارد. پرده صماخ، روی این محفظه‌ها کشیده شده است. این پرده در اثر امواج صوتی به لرزش می‌افتد. با لرزش آن، گیرنده‌های مکانیکی واقع در پشت پرده صماخ تحریک می‌شوند. سرانجام، جانور می‌تواند صدا را دریافت کند.

گیرنده‌های نوری چشم مرکب

چشم مرکب که در حشرات دیده می‌شود، از تعداد زیادی واحد بینایی تشکیل شده است. هر واحد بینایی از اجزای زیر تشکیل می‌شود:

• یک قرنیه
• یک عدسی
• تعدادی گیرنده نوری

هر یک از این واحدها تصویر کوچکی از بخشی از میدان بینایی را ایجاد می‌کنند. دستگاه عصبی جانور، این اطلاعات را یکپارچه کرده و تصویری موزاییکی ایجاد می‌کند.

گیرنده‌های نوری برخی حشرات مانند زنبور، پرتوهای فرابنفش را نیز دریافت می‌کنند.

گیرنده فروسرخ مار زنگی

برخی مارها می‌توانند پرتوهای فروسرخ را تشخیص دهند. برای درک این موضوع، شکل پایین از گفتار 3 فصل 2 زیست یازدهم را با دقت مشاهده کنید.

در جلو و زیر هر چشم مار زنگی، سوراخی است که گیرنده‌های پرتوهای فروسرخ در آن قرار دارند. مار به کمک این گیرنده‌ها، پرتوهای فروسرخ تابیده از بدن شکار را دریافت می‌کند. سرانجام، با تشخیص محل طعمه خود در تاریکی، به شکار آن می‌پردازد.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار دو فصل دو زیست یازدهم

فعالیت 8 صفحه 36 زیست یازدهم

1- طرح زیر، مغز ماهی را نشان می‌دهد.

لوب‌های (پیازهای) بویایی ماهی نسبت به کل مغز جانور از لوب‌های بویایی انسان بزرگ‌تر است.

این مطلب چه واقعیتی را درباره حس بویایی ماهی نشان می‌دهد؟

2- ساختار و عملکرد چشم مرکب و چشم انسان را مقایسه کنید.

3- خط جانبی در ماهی‌ها با کدام ساختارها در انسان شباهت دارد؟

جواب فعالیت 8 صفحه 36 زیست یازدهم

پاسخ سوال 1:

در ماهی حس بویایی نسبت به انسان قوی‌تر است و اهمیت بیشتری دارد. ماهی‌ها برای یافتن غذا و جفت، فرار از دشمن و در بعضی از گونه‌ها، برای یافتن محل زادگاه جهت تخم‌ریزی به حس بویایی خود وابسته‌اند.

پاسخ سوال 2:

در چشم انسان یک عدسی تصویری کامل از میدان دید را بروی شبکیه تشکیل می‌دهد. این در حالی است که در چشم مرکب، تعدادی واحد بینایی وجود دارد که هرکدامشان تصویر کوچکی از بخشی از میدان بینایی را ایجاد می‌کنند. دستگاه عصبی جانور این اطلاعات را یکپارچه و تصویری موزاییکی ایجاد می‌کند.

پاسخ سوال 3:

سلول‌های مژک‌دار درون بخش حلزونی و مجازی نیم دایره.

جمع بندی گفتار 3 فصل 2 زیست یازدهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار سه فصل دو زیست 11 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست یازدهم فصل دوم گفتار سوم را پوشش دهیم.

لازم به ذکر است که جواب فعالیت‌های کتاب درسی را نیز در این مقاله آورده‌ایم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.