گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم را با آموزش و تدریس ویدیویی و توضیح به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت بایوبنام، رایگان ببینید.

در سه گفتار قبلی با دستگاه تولید مثل مردان و زنان آشنا شدیم. سپس، رشد و نمو جنین انسان و مراحل آن را یاد گرفتیم. فکر می‌کنید تولید مثل در جانوران چه شکل‌هایی دارد؟ نوبت آن است که به آموزش چهارمین گفتار از هفتمین فصل زیست 11 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار چهارم فصل هفتم زیست یازدهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

روش‌های تولید مثل در جانوران متفاوت است. بعضی از آنها لقاح خارجی و بعضی دیگر، لقاح داخلی دارند. بکرزایی و نرماده هم از دیگر روش‌های تولید مثل آنهاست. پس از آشنایی با این موارد، به تغذیه و حفاظت جنین در جانوران گوناگون می‌پردازیم.

بیشتر بدانید: آموزش فصل هفتم زیست یازدهم

تولید مثل در جانوران؛ گفتار چهارم فصل هفتم زیست یازدهم

همانطور که می‌دانید، جانوران متفاوتی در روی کره زمین مشغول زندگی هستند. یکی از شروط بقا و حفظ گونه، تولید مثل است. با این حال، ممکن است بعضی از اعضای یک گونه، این توانایی را نداشته باشند. مثلا در زنبورها و مورچه‌ها، این حشره ملکه است که وظیفه تخم‌ریزی را برعهده دارد. از تک یاخته‌ای‌ها و باکتری‌ها تا حیوانات بزرگی نظیر فیل و وال، با تولید مثل توانسته‌اند نسل خود را در طی سالیان مدید، پایدار نگه دارند.

روش‌های تولید مثل در جانوران

اساس تولیدمثل جنسی در همه جانوران مشابه است. با این حال، چگونگی انجام و مراحل آن می‌تواند متفاوت باشد. همچنین جانوران، به شیوه‌های گوناگونی حفاظت و تغذیه جنین خود را انجام می‌دهند. در ادامه به بررسی موردی آنها در بایوبنام خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار یک فصل هفت زیست یازدهم

انواع لقاح و نحوه انجام آن

جانوران با توجه به محل زندگی خود، لقاح داخلی و یا خارجی را برای تولیدمثل انتخاب می‌کنند.

لقاح خارجی

آبزیانی مانند ماهی‌ها، دوزیستان و بی‌مهرگان آبزی، لقاح خارجی دارند. در این روش، والدین گامت‌های خود را در آب می‌ریزند و لقاح در آب صورت می‌گیرد. والدین برای افزایش احتمال برخورد گامت‌ها، تعداد زیادی گامت را هم‌زمان وارد آب می‌کنند.

عوامل متعددی روی هم‌زمان شدن ورود یاخته‌های جنسی به آب دخالت دارند. از این عوامل در گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دمای محیط
• طول روز
• آزادکردن مواد شیمیایی توسط نر
• بروز بعضی رفتارها مثل رقص عروسی در ماهی‌ها

لقاح داخلی

لقاح داخلی را می‌توان در جانوران خشکی‌زی و بعضی آبزیان مشاهده کرد. در این جانوران، زامه وارد دستگاه تولیدمثلی فرد ماده می‌شود و لقاح، در بدن ماده شکل می‌گیرد. انجام این نوع لقاح، نیازمند دستگاه‌های تولیدمثلی با اندام‌های تخصص یافته است.

در اسبک ماهی جانور ماده، تخمک را به درون حفره‌ای در بدن جنس نر منتقل می‌کند. لقاح، در بدن نر انجام می‌شود. جنس نر، جنین‌ها را در بدن خود نگه می‌دارد. پس از طی مراحل رشد و نموی، نوزادان متولد می‌شوند.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار دو فصل هفت زیست یازدهم

بکرزایی

بکرزایی، نوعی از تولید مثل جنسی است. این نوع را می‌توان در زنبور عسل و بعضی مارها مشاهده کرد. در این روش، فرد ماده گاهی اوقات به تنهایی تولیدمثل می‌کند.

این مدل از تولید مثل، به دو شیوه امکان‌پذیر است:

1- در حالت اول، تخمک بدون لقاح شروع به تقسیم می‌کند و موجود تک لاد را به وجود می‌آورد.

2- حالت دیگر این است که از روی فام‌تن‌های تخمک، یک نسخه ساخته می‌شود. اینگونه، فام‌تن‌های تخمک دو برابر می‌گردد. سپس تقسیم شروع می‌شود تا موجود دولاد به وجود بیاید.

نرماده (هرمافرودیت)

یک فرد نرماده، هر دو نوع دستگاه تولیدمثلی نر و ماده را دارد. در کرم‌های پهن مثل کرم کبد، هر فرد تخمک‌های خود را بارور می‌کند.

کرم‌های حلقوی مانند کرم خاکی، دارای لقاح دو طرفی هستند. وقتی دو کرم خاکی کنار هم قرار بگیرند، زامه‌های هرکدام تخمک‌های دیگری را بارور می‌سازد.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار سه فصل هفت زیست یازدهم

تغذیه و حفاظت جنین

جنین تا چند روز پس از لقاح و تشکیل تخم، مواد غذایی مورد نیاز خود را از اندوخته غذایی تخمک تامین می‌کند. این اندوخته، مخلوطی از مواد مغذی متفاوت است. اندازه تخمک در جانوران مختلف بستگی به میزان اندوخته دارد. در جانوران تخم گذار، در دوران جنینی، ارتباط غذایی بین مادر و جنین وجود ندارد. از این‌رو، اندوخته غذایی تخمک در آنها زیاد است. با ادامه گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم همراه بایوبنام باشید.

بین مادر و جنین در پستانداران، ارتباط خونی وجود دارد. دوره جنینی ماهی‌ها و دوزیستان نیز، کوتاه است. بنابراین، میزان اندوخته غذایی تخمک این جانوران، کم است.

تخمک جانوران دارای لقاح خارجی، دیواره‌ای چسبناک و ژله‌ای دارد. این دیواره چسبناک پس از لقاح، تخم‌ها را به هم می‌چسباند. مهم‌ترین وظیفه لایه ژله‌ای، حفاظت از جنین در برابر عوامل نامساعد محیطی است. سپس جنین از این لایه، به عنوان غذای اولیه استفاده می‌کند.

حفاظت جنین در جانوران دارای لقاح داخلی به شیوه‌های متفاوتی انجام می‌شود.

پوسته ضخیم اطراف تخم، از جنین جانوران تخم گذار محافظت می‌کند. بعضی خزندگان مثل لاک‌پشت‌ها برای محافظت بیشتر، راهکار جالبی دارند. آنها تخم‌های خود را با ماسه و خاک می‌پوشانند. پرندگان، روی تخم‌ها می‌خوابند. پستاندار تخم گذاری مثل پلاتی‌پوس، تخم را در بدن خود نگه می‌دارد. چند روز مانده به تولد نوزاد، تخم گذاری می‌کند و روی آنها می‌خوابد. اینگونه مراحل رشد و نمو جنین پلاتی‌پوس طی می‌شود.

در پستانداران کیسه‌دار مثل کانگورو، جنین ابتدا درون رحم ابتدایی مادر رشد و نمو را آغاز می‌کند. به‌دلیل مهیا نبودن شرایط به صورت نارس متولد می‌شود و خود را به درون کیسه‌ای که بر روی شکم مادر است می‌رساند. در آنجا ضمن حفاظت، از غدد شیری درون آن تغذیه می‌کند تا مراحل رشد و نمو را کامل کند.

رشد و نمو جنین پستانداران جفت دار

جنین در پستانداران جفت‌دار، درون رحم مادر رشد و نمو می‌کند. در این پستانداران، جنین از طریق اندامی به نام جفت با خون مادر مرتبط می‌شود و از آن تغذیه می‌کند. نوزاد پس از تولد، از غدد شیری مادر تغذیه می‌کند. این امر تا زمانی ادامه دارد که بتواند به طور مستقل به زندگی ادامه دهد.

جمع بندی گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار 4 فصل هفت زیست 11 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست یازدهم فصل هفتم گفتار چهارم را پوشش دهیم.

«روش‌های تولید مثل در جانوران» و «تغذیه و حفاظت جنین»، دو موضوعی بود که به آنها پرداختیم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، خوشحال می‌شویم با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.