گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم را با آموزش و تدریس ویدیویی و توضیح به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت بایوبنام، رایگان ببینید.

در گفتار قبلی با تولید مثل غیر جنسی در گیاهان آشنا شدیم. یاد گرفتیم که گیاهان از طریق بخش‌های مختلف خود، قابلیت تکثیر دارند. به‌عبارت دیگر، این روش بیشتر به کمک انسان‌ها می‌آید تا اینکه بنشینند و منتظر بذر و دانه باشند. گیاهان نهان دانه، قابلیت تولید مثل جنسی دارند. نوبت آن است که به آموزش دومین گفتار از هشتمین فصل زیست 11 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار دوم فصل هشتم زیست یازدهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

ابتدا با چهار حلقه گل آشنا شده و تفاوت گل‌های کامل و ناکامل را یاد می‌گیریم. سپس فرایند تشکیل یاخته‌های جنسی گیاه را بررسی می‌کنیم. بعد از آن، گرده افشانی و لقاح را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. موضوع آخر به گل‌ها و گرده افشان‌ها اختصاص دارد.

بیشتر بدانید: آموزش فصل هشتم زیست یازدهم

تولید مثل جنسی؛ گفتار دوم فصل هشتم زیست یازدهم

سال‌های گذشته با ساختار گل‌ها آشنا شدیم. یاد گرفتیم که گل، بخش‌های متفاوتی دارد. آیا نام این بخش‌ها را به خاطر دارید؟ گیاهان با تشکیل گل، می‌توانند تولید مثل جنسی انجام دهند.

هر گلی کامل نیست

گل، ساختاری اختصاص یافته برای تولید مثل جنسی است. گلی که در شکل پایین قرار دارد را ببینید. این گل، دارای گلبرگ، کاسبرگ، پرچم و مادگی است. هر چهار تای آنها، روی بخشی به نام نهنج قرار دارند. نهنج وسیع و ممکن است صاف، برآمده یا گود باشد.

چهار حلقه گل

اجزای گل در چهار حلقه هم‌مرکز تشکیل می‌شوند. کاسبرگ‌ها در خارجی‌ترین حلقه قرار می‌گیرند. گلبرگ‌ها در حلقه دوم و معمولا به رنگ‌های متفاوت وجود دارند. فکر می‌کنید رنگی بودن گلبرگ‌ها، چه اهمیتی دارد؟ پرچم‌ها در حلقه سوم و مادگی در چهارمین حلقه تشکیل می‌شوند.

مادگی گل از یک یا تعدادی برچه ساخته شده است. در واقع برچه، واحد سازندگی ماده است و یکی از نکات مهم گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم است. در مادگی‌های چندبرچه‌ای، ممکن است فضای مادگی با دیواره برچه‌ها از هم جدا شوند.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار یک فصل هشت زیست یازدهم

فعالیت 4 صفحه 124 زیست یازدهم

چند نوع گل را با تعداد گلبرگ‌های چهار تا شش به کلاس بیاورید.

الف) تک لپه یا دولپه‌ای بودن آنها را مشخص کنید. ب) تعداد هر یک از اجزای دیگر گل چیست؟ پ) گل‌ها را به دقت با ذره‌بین مشاهده و ویژگی‌های هر یک از اجزا را یادداشت کنید. ت) با استفاده از تیغ برش‌های طولی و عرضی از مادگی گل، تهیه و آنچه را می‌بینید یادداشت و ترسیم کنید. ث) با استفاده از داده‌هایی که به دست آورده‌اید، ساختار هر گل را گزارش کنید.

جواب فعالیت 4 صفحه 124 زیست یازدهم

این فعالیت باید طبق دستورالعمل اجرا شود. منظور از گزارش ساختار گل، توصیف گل از جنبه تعداد، شکل، رنگ و … است. به‌عبارت دیگر، تمام صفاتی که گل دارد.

گل‌های کامل و ناکامل

در تمامی گل‌ها، هر چهار حلقه تشکیل نمی‌شوند. گل‌ها را بر اساس وجود هر چهار حلقه یا نبودن بعضی حلقه‌ها، در دو گروه قرار می‌دهند:

• کامل
• ناکامل

به گلی که هر دو حلقه پرچم و مادگی را با هم داشته باشد، دوجنسی می‌گویند. گل‌هایی هم که فقط یکی از این حلقه‌ها را دارند، تک جنسی نام دارند.

تشکیل یاخته‌های جنسی

در تولید مثل جنسی، از لقاح یاخته جنسی نر با یاخته جنسی ماده، تخم ایجاد می‌شود. یاخته جنسی نر در گیاهانی مانند خزه، همانند یاخته جنسی نر در جانوران وسیله حرکتی دارد. این یاخته می‌تواند در قطره‌های آب یا رطوبتی که سطح گیاه را پوشانده، شنا کند و خود را به یاخته جنسی ماده برساند. این در حالی است که یاخته جنسی نر در گیاهان گل‌دار وسیله حرکتی ندارد. گیاهان گل‌دار برای انتقال یاخته جنسی نر خود، ساختاری به نام لوله گرده تشکیل می‌دهند.

با ادامه گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم همراه سایت بایوبنام باشید.

دانه گرده رسیده

کیسه‌های گرده در بساک تشکیل می‌شوند و یاخته‌های دولاد دارند. از تقسیم کاستمان این یاخته‌ها، چهار یاخته تک لاد ایجاد می‌شود که در واقع گرده‌های نارس‌اند. هر یک از این یاخته‌ها، تقسیم رشتمان انجام می‌دهد. سرانجام با تغییراتی در دیواره، به دانه گرده رسیده تبدیل می‌شود.

دانه گرده رسیده، از هرکدام از اجزای زیر یک عدد دارد:

• دیواره خارجی
• دیواره داخلی
• یاخته رویشی
• یاخته زایشی

بافت خورش

تخمدان که به صورت بخش متورم در گل دیده می‌شود، محل تشکیل تخمک‌هاست. تخمک، پوششی دو لایه‌ای دارد که یاخته‌های دولادی را در بر می‌گیرد. مجموع این یاخته‌ها، بافتی به نام بافت خورش را می‌سازند.

کیسه رویانی

یکی از یاخته‌های بافت خورش بزرگ می‌شود. این یاخته با انجام تقسیم کاستمان، چهار یاخته تک لادی ایجاد می‌کند. از این چهار یاخته فقط یکی باقی می‌ماند که با تقسیم رشتمان، ساختاری به نام کیسه رویانی با تعدادی یاخته ایجاد می‌کند.

تخم‌زا و یاخته دو هسته‌ای، از یاخته‌های کیسه رویانی‌اند. این دو، در لقاح با یاخته‌های جنسی نر شرکت می‌کنند.

گرده افشانی و لقاح

با شکافتن دیواره بساک، گرده‌ها رها می‌شوند. دیواره خارجی دانه‌های گرده، منفذدار است. این دیواره ممکن است صاف و یا دارای تزئیناتی باشد.

دانه‌های گرده به‌وسیله باد، آب و جانوران در محیط پراکنده و از گلی به گل دیگر منتقل می‌شوند. به انتقال دانه گرده از بساک به کلاله، گرده افشانی می‌گویند. اگر کلاله گرده را بپذیرد، یاخته رویشی رشد می‌کند و از رشد آن، لوله گرده تشکیل می‌شود.

لوله گرده، به درون بافت کلاله و خامه نفوذ می‌کند. این لوله همراه با خود، دو زامه را به سمت تخمک و کیسه رویانی می‌برد. دو زامه مدنظر، از تقسیم یاخته زایشی در لوله گرده ایجاد شده‌اند.

لقاح مضاعف یا دوتایی

از آمیزش یکی از زامه‌ها با یاخته تخم‌زا، تخم اصلی تشکیل می‌شود. این تخم، به رویان نمو می‌یابد.

زامه دیگر با یاخته دو هسته‌ای آمیزش می‌یابد که نتیجه آن، تشکیل تخم ضمیمه است. تخم ضمیمه با تقسیم‌های متوالی، بافتی به نام درون‌دانه (آندوسپرم) را ایجاد می‌کند. این بافت از یاخته‌های پارانشیمی ساخته شده و ذخیره غذایی برای رشد رویان است.

تا اینجای کار متوجه شدیم که دو لقاح رخ می‌دهد. به همین علت است که می‌گوییم نهاندانگان، لقاح مضاعف یا دوتایی دارند.

ممکن است هسته تخم ضمیمه تقسیم شود، ولی تقسیم سیتوپلاسم انجام نگیرد. در این صورت، بافت درون‌دانه به شکل مایع مشاهده می‌شود. شیر نارگیل مثالی از بافتی این‌چنینی است. بخش گوشتی و سفیدرنگ نارگیل، درون‌دانه‌ای است که در آن تقسیم سیتوپلاسم هم انجام شده است.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار سه فصل هشت زیست یازدهم

گل‌ها و گرده افشان‌ها

گل‌ها ویژگی‌هایی دارند که جانوران را به سمت خود جلب می‌کنند. به جانورانی که گرده‌ها را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند، گرده افشان می‌گویند. پیکر این جانوران هنگام تغذیه از گل‌ها، به دانه‌های گرده آغشته می‌شود. به این ترتیب، دانه‌های گرده را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند.

از عوامل جذب جانوران به سمت گل‌ها در گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• رنگ‌های درخشان
• بوهای قوی
• شهد گل

زنبورهای عسل گل‌هایی را گرده افشانی می‌کنند که شهد آنها، قند فراوانی داشته باشد. این گل‌ها، علائمی دارند که فقط در نور فرابنفش دیده می‌شوند و زنبور را به سوی شهد گل هدایت می‌کنند.

گرده افشانی در بعضی گیاهان، وابسته به باد است. این گیاهان، تعداد فراوانی گل‌های کوچک تولید می‌کنند. گل‌های تولید شده فاقد رنگ‌های درخشان، بوهای قوی و شیره‌اند. به عنوان مثال، گل درخت بلوط به این شکل است.

فعالیت 5 صفحه 129 زیست یازدهم

الف) بعضی گرده افشان‌ها، مانند خفاش در شب تغذیه می‌کنند. به نظر شما گل‌هایی که به وسیله این جانوران گرده افشانی می‌شوند، چه ویژگی‌هایی دارند؟ با مراجعه به منابع معتبر درستی نظر خود را بررسی و نتیجه را گزارش کنید.

ب) با توجه به ویژگی گل‌ها در گیاهانی که جانوران یا باد گرده افشانی می‌شوند، نوع گرده افشانی را در گیاهان محیط پیرامون خود پیشبینی و گزارش کنید.

جواب فعالیت 5 صفحه 129 زیست یازدهم

الف) رنگ برای گرده افشان‌هایی که در شب فعال‌اند، معنی دار نیست. این گل‌ها سفیدرنگ و دارای بوهای قوی هستند.

ب) در انجام قسمت ب فعالیت، دانش آموزان با توجه به رنگی بودن یا نبودن گلبرگ‌ها، وجود شهد یا بو درباره نوع گرده افشانی گیاهان پیرامون خود قضاوت می‌کنند.

جمع بندی گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار دو فصل هشت زیست 11 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست یازدهم فصل هشتم گفتار دوم را پوشش دهیم.

لازم به ذکر است که جواب فعالیت‌های کتاب درسی را نیز در این مقاله آورده‌ایم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.