گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم را با آموزش و تدریس ویدیویی و توضیح به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت آموزش زیست، رایگان ببینید.

در فصل قبل با نحوه تولید مثل در انسان و جانوران آشنا شدیم. همچنین یاد گرفتیم که آنها برای تغذیه و حفاظت از جنین خود، چه کارهایی انجام می‌دهند. به نظر شما، تولید مثل غیر جنسی در گیاهان به چه صورت است؟ نوبت آن است که به آموزش اولین گفتار از هشتمین فصل زیست 11 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار اول فصل هشتم زیست یازدهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

ابتدا با سه روش تکثیر با بخش‌های رویشی آشنا می‌شویم. پس از آن به بررسی راه‌های تکثیر با ساقه‌های تخصص یافته می‌پردازیم. موضوع آخر به فناوری و تکثیر گیاهان اختصاص دارد.

بیشتر بدانید: آموزش فصل هشتم زیست یازدهم

تولید مثل غیر جنسی؛ گفتار اول فصل هشتم زیست یازدهم

فرض کنید می‌خواهید یک بوته گل سرخ و یا یک درخت انگور را تکثیر کنید. آیا صبر می‌کنید دانه یا بذر تولید کنند و سپس آنها را بکارید؟ مسلما چنین کاری، نیاز به زمان و صبر بالایی دارد. در چنین مواقعی باید روش‌های تولید مثل غیرجنسی را به کار گرفت.

تکثیر با بخش‌های رویشی

گیاهان به روش غیرجنسی و با استفاده از بخش‌های رویشی، یعنی ساقه، برگ و ریشه قابلیت تکثیر دارند. به عنوان نمونه، روی ریشه درخت آلبالو، جوانه‌هایی تشکیل می‌شود. از رشد این جوانه‌ها، درخت‌های آلبالو ایجاد می‌شوند. این تولید مثل، از نوع غیر جنسی و یا رویشی است.

معمولا برای تکثیر گیاهان، از بخش‌های رویشی آنها استفاده می‌کنیم. در ادامه با انواع این مدل از تکثیر آشنا می‌شویم.

قلمه زدن

بعضی از گیاهان را می‌توان از طریق قرار دادن قطعه‌هایی از ساقه آنها در خاک یا آب، تکثیر کرد. به این روش، قلمه زدن می‌گویند. فکر می‌کنید این قطعه از ساقه، چه چیزی باید داشته باشد تا گیاه جدید ایجاد شود؟

پیوند زدن

پیوند زدن یکی دیگر از روش‌های تکثیر رویشی است که در گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم آموزش می‌بینیم. در این روش، قطعه‌ای از یک گیاه مانند جوانه یا شاخه به نام پیوندک را انتخاب می‌کنند. سپس، آن را روی تنه گیاه دیگری که به آن پایه می‌گویند، پیوند می‌زنند.

گیاه پایه ویژگی‌هایی مانند مقاومت به بیماری‌ها، سازگار با خشکی یا شوری دارد. این در حالی است که گیاهی که پیوندک از آن گرفته می‌شود، مثلا میوه مطلوب دارد.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار دو فصل هشت زیست یازدهم

خوابانیدن

در روش خوابانیدن بخشی از ساقه یا شاخه را که دارای گره است، با خاک می‌پوشانند. بعد از مدتی از محل گره، ریشه و ساقه برگدار ایجاد می‌شود. اگر این ریشه و ساقه را از گیاه مادر جدا کنیم، پایه جدیدی به وجود می‌آید.

فعالیت 1 صفحه 121 زیست یازدهم

با مراجعه به یک مرکز پرورش گل یا گل‌فروشی، درباره روش تکثیر رویشی گیاهان متفاوت، گزارش تصویری تهیه و در کلاس ارائه دهید.

جواب فعالیت 1 صفحه 121 زیست یازدهم

این فعالیت به منظور جمع‌بندی آموخته‌ها و نیز گسترش یادگیری و برقراری ارتباط با زندگی طراحی شده است. دانش آموزان در چنین فعالیت‌هایی این فرصت را دارند تا از نزدیک با مشاغل و تجارب صاحبان مشاغل و نیز انواعی از فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با موضوع مورد مطالعه آشنا شوند.

تکثیر با ساقه‌های تخصص یافته

انواعی از ساقه‌ها در گیاهان، برای تولید مثل غیر جنسی ویژه شده‌اند. از ساقه‌های ویژه شده برای تولیدمثل غیرجنسی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زمین ساقه (ریزوم)
• غده
• پیاز
• ساقه رونده

در ادامه گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم، به بررسی هر کدام از آنها می‌پردازیم.

زمین ساقه

زمین‌ساقه‌ها به طور افقی زیر خاک رشد می‌کنند. آنها همانند ساقه هوایی، جوانه انتهایی و جانبی دارند. چنین ساقه‌ای به موازات رشد افقی خود در زیر خاک، پایه‌های جدیدی در محل جوانه‌ها تولید می‌کند.

زنبق، از گیاهانی است که زمین ساقه دارد.

غده

غده، ساقه‌ای زیرزمینی است که مواد غذایی را در خود ذخیره می‌کند. از این‌رو، حالت متورم دارد. سیب زمینی چنین ساقه‌ای است. هر یک از جوانه‌های تشکیل شده در سطح غده سیب زمینی، به یک گیاه تبدیل می‌شود.

برای تکثیر سیب زمینی، آن را به قطعه‌های جوانه‌دار تقسیم می‌کنند و در خاک می‌کارند.

پیاز

پیاز، ساقه زیرزمینی و تکمه مانندی است که برگ‌های خوراکی به آن متصل‌اند.

پیاز خوراکی چنین ساختاری دارد. نرگس و لاله نیز پیاز دارند. از هر پیاز، تعدادی پیاز کوچک تشکیل می‌شود که هرکدام، یک گیاه ایجاد می‌کند.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار سه فصل هشت زیست یازدهم

ساقه رونده

ساقه رونده، به طور افقی روی خاک رشد می‌کند.

گیاه توت فرنگی، ساقه رونده دارد. گیاهان توت فرنگی جدیدی در محل گره‌ها، ایجاد می‌شوند.

فعالیت 2 صفحه 122 گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم

الف) نمونه‌هایی از ساقه‌های زیرزمینی را به کلاس بیاورید و در گروه خود مقایسه کنید.

ب) شلغم و سیب زمینی را با هم مقایسه کنید. آیا شلغم همانند سیب زمینی ساقه است؟ چه استدلالی برای پاسخ خود دارید؟

جواب فعالیت 2 صفحه 122 زیست یازدهم

الف) می‌توانید پیاز گل‌ها، زمین ساقه زنجبیل و سیب زمینی را به کلاس ببرید. در صورت در اختیار نداشتن گیاه توت فرنگی، از تصویر آن استفاده کنید. در این فعالیت مواردی مانند شکل ظاهری، ذخیره‌ای یا ذخیره‌ای نبودن ساقه و محل ذخیره را مقایسه کنید.

ب) بخش خوراکی شلغم، ریشه است. یکی از شواهد، وجود ریشه‌های فرعی و تارهای کشنده در سطح بخش خوراکی شلغم است. این در حالی است که غده سیب زمینی دارای جوانه است. این امر نشان می‌دهد که سیب زمینی، ساقه است.

فناوری و تکثیر گیاهان

از فنّ کشت بافت برای تولید گیاهان با ویژگی‌های مطلوب و تولید انبوه آنها در آزمایشگاه استفاده می‌شود. در این فن، یاخته یا قطعه‌ای از بافت گیاهی در محیط کشت گذاشته می‌شود. این محیط، دارای مواد مورد نیاز برای رشد و نمو گیاه است.

فرض کنید یاخته و بافت در شرایط مناسب، تقسیم رشتمان انجام دهند. در این صورت، توده‌ای از یاخته‌های هم شکل را به وجود می‌آورند که کال نام دارد. کال می‌تواند به گیاهانی تمایز یابد که از نظر ژنی یکسان‌اند. همه مراحل کشت بافت، باید در محیطی سترون انجام شود.

فعالیت 3 صفحه 123 زیست یازدهم

فرض کنید از شما خواسته‌اند که با استفاده از یاخته‌های مجزای پارانشیمی، گیاهی را به روش کشت بافت تکثیر دهید. توضیح دهید این یاخته‌ها را از چه سامانه بافتی جدا می‌کنید و چگونه این کار را انجام می‌دهید؟

جواب فعالیت 3 صفحه 123 زیست یازدهم

سلول‌های پارانشیمی در بافت‌های زمینه‌ای وجود دارند. برای جداسازی سلول‌ها می‌توان از آنزیم‌ها بهره برد.

جمع بندی گفتار 1 فصل 8 زیست یازدهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار یک فصل هشت زیست 11 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست یازدهم فصل هشتم گفتار اول را پوشش دهیم.

لازم به ذکر است که جواب فعالیت‌های کتاب درسی را نیز در این مقاله آورده‌ایم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.