گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم را با آموزش و تدریس ویدیویی و توضیح به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت آموزش زیست، رایگان ببینید.

تا اینجا یاد گرفتیم که یاخته‌های بدن، از طریق تنظیم عصبی و تنظیم شیمیایی با همدیگر هماهنگ می‌شوند و ارتباط دارند. در این میان، حواس و دستگاه حرکتی نیز به کمک بدن می‌آیند. نقش محافظت و دفاع از این مجموعه به هم پیوسته و بی‌نظیر، بر عهده کیست؟ نوبت آن است که به آموزش اولین گفتار از پنجمین فصل زیست 11 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار اول فصل پنجم زیست یازدهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

بدن در نخستین خط دفاعی با لایه‌های درم و اپیدرم به جنگ مهاجمان می‌رود. علاوه بر آن، پوست دارای ترشحاتی است که مکمل دفاع اولیه است. دفاع غیر اختصاصی، آخرین موضوعی است که به آن خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانید: آموزش فصل پنجم زیست یازدهم

نخستین خط دفاعی: ورود ممنوع؛ گفتار اول فصل پنجم زیست یازدهم

احتمالا فکر کنید که بهترین راه در امان ماندن از میکروب‌ها، جلوگیری از ورود آنها به بدن باشد که خب درست است. اگر منابع تاریخی را خوانده باشید، می‌دانید که یک شهر برای در امان ماندن از یورش بیگانگان، مجهز به برج و بارو و خندق بود. بدن انسان نیز برای محافظت، سدهایی در اطراف خود دارد. «پوست» و «مخاط»، سد محکمی را در برابر ورود میکروب‌ها ایجاد می‌کنند.

پوست یکی از اندام‌های بدن است. لایه‌های بیرونی و درونی پوست، در جلوگیری از ورود میکروب‌ها به بدن نقش دارند.

لایه بیرونی (اپیدرم) پوست

لایه بیرونی، شامل چندین لایه یاخته پوششی است. خارجی‌ترین یاخته‌های این لایه، مرده‌اند که به تدریج می‌ریزند. به این ترتیب، میکروب‌هایی را که به آن چسبیده‌اند، از بدن دور می‌کنند.

لایه درونی (درم) پوست

در لایه درونی، بافت پیوندی رشته‌ای وجود دارد که رشته‌ها در آن به طرز محکمی به هم تابیده‌اند. این لایه، محکم و با دوام است.

چرم ساخته شده از پوست جانوران، مربوط به همین لایه است. لایه درونی، عملا سدی محکم و غیر قابل نفوذ است.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار دو فصل پنج زیست یازدهم

ترشحات پوست

پوست فقط یک سد ساده نیست؛ بلکه، ترشحات مختلفی هم دارد.

سطح پوست را ماده‌ای چرب می‌پوشاند. این ماده، به علت داشتن اسیدهای چرب، خاصیت اسیدی دارد. محیط اسیدی برای زندگی میکروب‌های بیماری‌زا مناسب نیست. با ادامه گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم همراه بایوبنام باشید.

فعالیت 1 صفحه 64 زیست یازدهم

تحقیق کنید که:

الف) چربی سطح پوست چه فواید دیگری دارد؟

ب) جوش‌های پوستی و شوره سر، چه ارتباطی با چربی پوست دارد؟

جواب فعالیت 1 صفحه 64 زیست یازدهم

الف) علاوه بر اسیدی کردن پوست و از بین بردن میکروب‌ها، در حفظ شادابی و سلامت پوست، جلوگیری از پیر شدن بافت پوست، نقش حفاظتی در برابر آلودگی و آسیب‌های محیطی نقش دارد.

ب) بیشتر جوش‌های پوستی به علت تجمع باکتری‌ها در محل غده چربی پوست ایجاد می‌شوند. نوع تغذیه، بهداشت پوست و عوامل هورمونی در بروز آن نقش دارند. شوره سر در اثر خشکی زیاد از حد پوست یا چربی زیاد آن ایجاد می‌شود. بنابراین میزان چربی پوست باید در حد متعادل باشد.

عرق، میکروب‌های مفید و ماده مخاطی

عرق، یکی دیگر از ترشحات سطح پوست است که نمک دارد. نمک برای باکتری‌ها مناسب نیست. عرق، آنزیم لیزوزیم هم دارد که آن را یکی از مباحث تست خیز گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم می‌کند..

در سطح پوست ما، میکروب‌هایی زندگی می‌کنند. این میکروب‌ها با شرایط پوست از جمله اسیدی بودن، سازش یافته‌اند. میکروب‌های طح پوست از تکثیر میکروب‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کنند. دلیلش این است که در رقابت برای کسب غذا، بر آنها پیروز می‌شوند.

درست است که پوست سد محکمی است، ولی همه جای بدن را نپوشانده است. دستگاه‌های تنفس، گوارش و ادراری-تناسلی با محیط بیرون در ارتباط‌اند. بنابراین، امکان نفوذ میکروب از طریق آنها وجود دارد. سطح مجاری این دستگاه‌ها را مخاط می‌پوشاند. مخاط، از یک بافت پوششی با آستری از بافت پیوندی تشکیل شده است و ماده چسبناکی به نام ماده مخاطی ترشح می‌کند. یاخته‌های پوششی به هم چسبیده‌اند و سدی را ایجاد می‌کنند. ماده مخاطی نیز چسبناک است. بنابراین، میکروب‌ها را به دام می‌اندازد و از پیشروی آنها جلوگیری می‌کند. ترشحات مخاط با داشتن لیزوزیم، موجب کشته شدن باکتری‌ها می‌شود.

هر کدام از دستگاه‌های یادشده علاوه بر مخاط، سازوکارهای دیگری هم برای مبارزه با میکروب‌ها دارند. مثلا مخاط مژکدار در دستگاه تنفس مانع نفوذ میکروب‌ها به بخش‌های عمیق‌تر می‌شود. در دستگاه گوارش، بزاق لیزوزیم دارد. همچنین اسید معده، میکروب‌های موجود در غذا را نابود می‌سازد. سازوکارهایی مانند عطسه، سرفه، استفراغ، مدفوع و ادرار باعث بیرون راندن میکروب‌های مجاری می‌شود.

اشک، با داشتن نمک و لیزوزیم از چشم محافظت می‌کند.

فعالیت 2 صفحه 65 گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم

-مخاط مژکدار دستگاه تنفس چگونه مانع نفوذ میکروب‌ها می‌شود؟

-چه عواملی به این بخش آسب می‌زند؟

جواب فعالیت 2 صفحه 65 زیست یازدهم

-ماده مخاطی که از این لایه‌ها ترشح می‌شود، علاوه بر آن که لیزوزیم دارد، میکروب‌ها را به دام می‌اندازد. میکروب‌ها توسط مژک‌های این سلول‌ها به سمت حلق رانده شده و خارج می‌شوند و یا به معده منتقل و تخریب می‌شوند.

-آلودگی زیاد از حد هوای تنفسی، مصرف سیگار و استفاده از قلیان.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار سه فصل پنج زیست یازدهم

دفاع غیر اختصاصی

میکروب‌ها از هر نوعی که باشند، هنگام ورود به بدن، با خط اول دفاعی روبرو می‌شوند. پوست و مخاط، در برابر نفوذ میکروب‌ها، بدون توجه به نوع آنها، سدی ایجاد می‌کنند. به این نوع دفاع، دفاع غیر اختصاصی می‌گویند. روش‌های به کار گرفته شده در دفاع غیر اختصاصی، در برابر طیف وسیعی از میکروب‌ها موثر است.

دستگاه ایمنی می‌تواند به طور اختصاصی نیز در برابر میکروب‌ها دفاع کند. در دفاع اختصاصی، پاسخ دستگاه ایمنی فقط بر همان نوع میکروب موثر است و بر میکروب‌هایی از انواع دیگر اثری ندارد. با این موضوع در گفتار 3 همین فصل بیشتر آشنا خواهیم شد.

جمع بندی گفتار 1 فصل 5 زیست یازدهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار یک فصل پنج زیست 11 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست یازدهم فصل پنجم گفتار اول را پوشش دهیم.

لازم به ذکر است که جواب فعالیت‌های کتاب درسی را نیز در این مقاله آورده‌ایم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.