گفتار 3 فصل 3 زیست دهم [آموزش و تدریس ویدیویی]

گفتار 3 فصل 3 زیست دهم را با آموزش و تدریس ویدیویی به بهترین شکل یاد بگیرید. تدریس به‌روز این گفتار همراه با آموزش ویدیویی «دکتر الهه بنام» را در سایت بایوبنام، رایگان ببینید.

در دو گفتار قبلی با سازوکار دستگاه تنفس در انسان و تهویه ششی آشنا شدیم. تبادلات گازی در جانداران مختلف، دارای تنوع است. حال نوبت آن است که به آموزش سومین گفتار از سومین فصل زیست 10 بپردازیم.

در ابتدا، ویدیوی آموزشی این بخش را مشاهده می‌کنیم.

فیلم تدریس گفتار 3 فصل 3 زیست دهم

آموزش ویدیویی بخشی از «گفتار سوم فصل سوم زیست دهم» را در پایین قرار داده‌ایم. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

بعضی از موجودات ابتدایی، ساختار ویژه‌ای برای تبادل گازها ندارند. در دیگر جانداران، تبادلات گازی در اشکال تنفس نایدیسی، پوستی، آبششی و ششی انجام می‌شود. در ادامه هر کدام از این موارد را با همدیگر بررسی خواهیم کرد.

بیشتر بدانید: آموزش فصل سوم زیست دهم

تنوع تبادلات گازی؛ گفتار سوم فصل سوم زیست دهم

در تک‌یاخته‌ای‌ها و جانورانی مانند هیدر، ساختار ویژه‌ای برای تنفس وجود ندارد. در این جانوران، همه یاخته‌های بدن می‌توانند با محیط تبادلات گازی داشته باشند. یکی از این موجودات، پارامسی است. پارامسی، از طریق انتشار تنفس می‌کند.

سایر جانوران، ساختارهای تنفسی ویژه‌ای دارند که ارتباط یاخته‌های بدن را با محیط فراهم می‌کنند. در این جانوران، چهار روش اصلی برای تنفس وجود دارد که با آنها آشنا خواهیم شد.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار یک فصل سه زیست دهم

تنفس نایدیسی

نایدیس‌ها، لوله‌های منشعب و مرتبط به‌هم هستند که از طریق منافذ تنفسی، به‌خارج راه دارند.

منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس قرار دارند. نایدیس به انشعابات کوچک‌تری تقسیم می‌شود. انشعابات پایانی در کنار همه یاخته‌های بدن قرار می‌گیرند. این انشعابات، بن‌بست بوده و دارای مایعی است که تبادلات گازی را ممکن می‌کند.

حشرات از جمله ملخ، دارای تنفس نایدیسی هستند. در رابطه با این جانوران در گفتار 3 فصل 3 زیست دهم، باید بدانید که دستگاه گردش مواد، نقشی در انتقال گازهای تنفسی ندارد.

تنفس پوستی

در تنفس پوستی، شبکه مویرگی زیرپوستی با مویرگ‌های فراوان وجود دارد. گازها در این مدل تنفسی، با محیط اطراف از طریق «پوست» مبادله می‌شوند. از این‌رو، سطح پوست در حانورانی که تنفس پوستی دارند، باید مرطوب نگه داشته شود.

دوزیستان از جمله قورباغه، دارای تنفس پوستی هستند. کرم خاکی جانور دیگری است که از طریق پوست خود نفس می‌کشد.

تنفس آبششی

ستاره دریایی، از جانورانی است که ساده‌ترین آبشش‌ها را دارد. ساده‌ترین آبشش‌ها، برجستگی‌های کوچک و پراکنده پوستی هستند.

در سایر بی‌مهرگان، آبشش‌ها به نواحی خاص محدود می‌شوند.

ماهیان و نوزاد دوزیستان نیز آبشش دارند.

در عکس بالا، تنفس آبششی در ماهی را مشاهده می‌کنید. اگر کمی دقت کنید، می‌بینید که جهت حرکت آب و خون، تفاوت دارند.

تبادل گاز از طریق آبشش، بسیار کارآمد است. جهت حرکت خون در مویرگ‌ها، برخلاف جهت حرکت عبور آب در طرفین تیغه‌های آبششی است.

بیشتر بدانید: تدریس گفتار دو فصل سه زیست دهم

تنفس ششی

حلزون، از بی‌مهرگان خشکی‌زی است که برای تنفس، از شش استفاده می‌کند. در مهره‌داران شش‌دار، جریان پیوسته‌ای از هوای تازه در مجاورت بخش مبادله‌ای برقرار می‌شود. این فرایند، برعهده سازوکارهای تهویه‌ای است.

مهره‌داران دو نوع سازوکار پمپ فشار مثبت و فشار منفی در تهویه دارند.

قورباغه به کمک ماهیچه‌های دهان و حلق، با حرکتی شبیه «قورت دادن» هوا را با فشار به شش‌ها می‌راند. به این سازوکار، پمپ فشار مثبت می‌گویند.

در انسان، سازوکار فشار منفی وجود دارد. طی این فرایند، هوا به وسیله مکش حاصل از فشار منفی قفسه سینه، به شش‌ها وارد می‌شود.

پرندگان به علت پرواز، نسبت به سایر مهره‌داران انرژی بیشتری مصرف می‌کنند. بنابراین، به اکسیژن بیشتری نیز نیاز دارند.پرندگان در کنار شش، ساختارهایی به نام کیسه‌های هوادار نیز دارند. این کیسه‌ها، کارایی تنفس آنها را نسبت به پستاندارن افزایش می‌دهد.

جمع بندی گفتار 3 فصل 3 زیست دهم

در ابتدای این مقاله از سایت بایوبنام، آموزش ویدیویی گفتار سه فصل سه زیست 10 را ارائه دادیم. مدرس این ویدیوی آموزشی، سرکار خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند. پس از آن سعی کردیم با دسته‌بندی درست و بیانی شیوا، تمام مطالب و نکات زیست دهم فصل سوم گفتار سوم را پوشش دهیم.

در این گفتار سعی کردیم تا به طور کامل تنوع تبادلات گازی را بررسی کنیم. این مبحث، دارای 4 مدل تنفس «نایدیسی»، «پوستی»، «آبششی» و «ششی» بود که به آنها پرداختیم. چنانچه نظر و پیشنهادی دارید، خوشحال می‌شویم با ما در میان بگذارید.

سعید نوراللهی

من سعید نوراللهی هستم، متخصص تولید محتوا و سئو با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش و کنکور. سال‌ها در زمینه بهینه‌سازی و مدیریت محتوای سایت‌های آموزشی فعالیت کرده‌ام و تمرکزم روی ارائه محتوای علمی و کاربردی برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است.